नाकाबन्दीमा आपुर्ति व्यवस्थापनका ८ उपाय
आश्विन १०, २०७२
भारतले अघोषित रुपमा नाकाबन्दी लगाइ नै सकेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय जगतका लागि नाकाबन्दी नदेखिए पनि हामीले सास्ती खेप्नु परिरहेको छ । भूकम्पले चीनसितको नाका तत्काल खुल्न नसक्ने अवस्थामा पुर्याइदिएको छ ।
पाँच महिनाअघिको भूकम्पले दिएको पीडामाथि नाकाबन्दीले अर्को पीडा थपेको छ । वास्तवमा मुलुक यतिखेर आर्थिक संकटकालको अवस्थामा पुगेको छ । यसको व्यवस्थापनका लागि जोर बिजोर नम्बरका गाडी चल्न पाउने नियम सरकारले लगाइसकेको छ । यसबाहेक पनि उपाय छन्, जसबाट संकटको केही हदसम्म व्यवस्थापन गर्न सकिनेछ ।
पाँच महिनाअघिको भूकम्पले दिएको पीडामाथि नाकाबन्दीले अर्को पीडा थपेको छ । वास्तवमा मुलुक यतिखेर आर्थिक संकटकालको अवस्थामा पुगेको छ । यसको व्यवस्थापनका लागि जोर बिजोर नम्बरका गाडी चल्न पाउने नियम सरकारले लगाइसकेको छ । यसबाहेक पनि उपाय छन्, जसबाट संकटको केही हदसम्म व्यवस्थापन गर्न सकिनेछ ।
१. सरकारी अधिकारीको गाडी सुविधा कटौती
सबैभन्दा ठूलो निर्भरता इन्धनमा छ । सरकारी उच्च अधिकारीले चढ्ने गाडीको सुविधा कटौती गर्न सकिन्छ । जस्तो कि सुरक्षा खतरा नभएका सचिव, सहसचिव र उपसचिवले पाउने गाडी थन्क्याएर सबै कर्मचारी एउटै बसमा आवतजावत गर्ने व्यवस्था गर्ने । मिटिंग वा अन्य कामका लागि आवश्यक परे एउटा मन्त्रालयमा एक वा दुई गाडी मात्रै उपयोगमा ल्याउनुपर्नेछ ।
यसैगरि स्कर्टिङको सुविधा पाएका उच्च पदस्थ नेताहरुको सुरक्षा अवस्था हेरि स्कर्टिङका गाडीहरु घटाउने । मन्त्रीहरुले पनि जथाभावी घुमफिर नगर्ने । परिवारका सदस्यका लागि गाडी उपलब्ध नगराउने ।
२. सोलारमा जोड
भारतबाट हाल करिब २ सय मेगाबाट बिजुली आयात भइरहेको छ । जसले गर्दा लोडसेडिङ केही कम भएको हो । पछिल्लोपटक लोडसेडिङ शुरु भएको १३ बर्षमा २ सय मेगावाट बिजुली पनि थपिएको छैन । अबको सुख्या मौसममा करिब १३ सय मेगावाट बिजुलीको माग हुनेछ । भारतले यदि बिजुली पनि काटिदियो भने उत्पादन त्यही २ सय मेगावाटमा मात्रै सिमित हुनेछ । जसले दिनको २० घण्टासम्म लोडसेडिङ हुने खतरा बढ्ने छ ।
त्यसको विकल्पका रुपमा सोलारको प्रयोग बढाउनुपर्नेछ । सरकारले सहरी क्षेत्रमा पनि सोलारमा अनुदान दिने भएको छ । पाँच सय वाटसम्मको सोलारमा सरकारले १५ हजार र त्यसभन्दा माथिकोमा २५ हजार अनुदान दिने गरेको छ । बाकि रकम बैंकबाट लिन सकिन्छ ।
सबैभन्दा ठूलो निर्भरता इन्धनमा छ । सरकारी उच्च अधिकारीले चढ्ने गाडीको सुविधा कटौती गर्न सकिन्छ । जस्तो कि सुरक्षा खतरा नभएका सचिव, सहसचिव र उपसचिवले पाउने गाडी थन्क्याएर सबै कर्मचारी एउटै बसमा आवतजावत गर्ने व्यवस्था गर्ने । मिटिंग वा अन्य कामका लागि आवश्यक परे एउटा मन्त्रालयमा एक वा दुई गाडी मात्रै उपयोगमा ल्याउनुपर्नेछ ।
यसैगरि स्कर्टिङको सुविधा पाएका उच्च पदस्थ नेताहरुको सुरक्षा अवस्था हेरि स्कर्टिङका गाडीहरु घटाउने । मन्त्रीहरुले पनि जथाभावी घुमफिर नगर्ने । परिवारका सदस्यका लागि गाडी उपलब्ध नगराउने ।
२. सोलारमा जोड
भारतबाट हाल करिब २ सय मेगाबाट बिजुली आयात भइरहेको छ । जसले गर्दा लोडसेडिङ केही कम भएको हो । पछिल्लोपटक लोडसेडिङ शुरु भएको १३ बर्षमा २ सय मेगावाट बिजुली पनि थपिएको छैन । अबको सुख्या मौसममा करिब १३ सय मेगावाट बिजुलीको माग हुनेछ । भारतले यदि बिजुली पनि काटिदियो भने उत्पादन त्यही २ सय मेगावाटमा मात्रै सिमित हुनेछ । जसले दिनको २० घण्टासम्म लोडसेडिङ हुने खतरा बढ्ने छ ।
त्यसको विकल्पका रुपमा सोलारको प्रयोग बढाउनुपर्नेछ । सरकारले सहरी क्षेत्रमा पनि सोलारमा अनुदान दिने भएको छ । पाँच सय वाटसम्मको सोलारमा सरकारले १५ हजार र त्यसभन्दा माथिकोमा २५ हजार अनुदान दिने गरेको छ । बाकि रकम बैंकबाट लिन सकिन्छ ।
३. गोबर ग्यास र गुइँठाको प्रयोग
गाँउ र सहरोन्मूख क्षेत्रमा पनि एलपी ग्यासको प्रयोग बढिरहेको छ । मुलुकको संकटलाई हेरेर त्यस्ता ठाउँमा गुइँठा, दाउरा वा गोबर ग्यासको प्रयोग बढाउने । एलपी ग्यासको बानी परिसकेकालाई यो उपाय कठिन होला तर मुलुक नै संकटमा परेका यस्ता उपाय अवलम्बन गर्न सकिन्छ ।
गाँउ र सहरोन्मूख क्षेत्रमा पनि एलपी ग्यासको प्रयोग बढिरहेको छ । मुलुकको संकटलाई हेरेर त्यस्ता ठाउँमा गुइँठा, दाउरा वा गोबर ग्यासको प्रयोग बढाउने । एलपी ग्यासको बानी परिसकेकालाई यो उपाय कठिन होला तर मुलुक नै संकटमा परेका यस्ता उपाय अवलम्बन गर्न सकिन्छ ।
४. अनावश्यक घुमघाममा रोक
सर्वसाधारणले पनि अनावश्यक घुमघामलाई कम गर्न सकिन्छ । इन्धन सबैले जोगाउने हो । उच्च पदस्थ अधिकारीहरुको हेकिप्टरमा हुने उडान र अत्यावश्यक बाहेकका चार्टर्ड विमान, माउन्टेन फ्लाइट वा हेलिकप्टर सेवा बन्द गर्न सकिन्छ । दसैं लगायतका चाडपर्वमा पनि धेरै इन्धन र अन्य उपभोग्य वस्तु कम खपत हुनेगरी मनाउन सकिन्छ ।
सर्वसाधारणले पनि अनावश्यक घुमघामलाई कम गर्न सकिन्छ । इन्धन सबैले जोगाउने हो । उच्च पदस्थ अधिकारीहरुको हेकिप्टरमा हुने उडान र अत्यावश्यक बाहेकका चार्टर्ड विमान, माउन्टेन फ्लाइट वा हेलिकप्टर सेवा बन्द गर्न सकिन्छ । दसैं लगायतका चाडपर्वमा पनि धेरै इन्धन र अन्य उपभोग्य वस्तु कम खपत हुनेगरी मनाउन सकिन्छ ।
५. छोटो दूरीमा सकेसम्म पैदल हिँड्ने
छोटो दूरीको कार्यालय, स्कुल जाँदा हिँडेरै जानु उपयुक्त हुनेछ । यसबाहेकका छोटो दूरीका अन्य काममा सवारी साधनको प्रयोग निरुत्साहित गर्नुपर्नेछ ।
छोटो दूरीको कार्यालय, स्कुल जाँदा हिँडेरै जानु उपयुक्त हुनेछ । यसबाहेकका छोटो दूरीका अन्य काममा सवारी साधनको प्रयोग निरुत्साहित गर्नुपर्नेछ ।
६. सार्वजनिक सवारीको उपयोग
आयल निगम र पम्पहरुले इन्धन दिँदा अब सार्वजनिक सवारी साधनलाई प्राथमिकतामा राख्नुपर्छ । निर्वाध सार्वजनिक सवारी साधन चल्न थाले भने सर्वसाधारणले पनि यसको उपयोग बढाउनुपर्ने हुन्छ । आफ्ना व्यक्तिगत सवारीको प्रयोग कम गर्ने र सार्वजनिक यातायात प्रयोग गरेर इन्धन जोगाउन सकिन्छ ।
आयल निगम र पम्पहरुले इन्धन दिँदा अब सार्वजनिक सवारी साधनलाई प्राथमिकतामा राख्नुपर्छ । निर्वाध सार्वजनिक सवारी साधन चल्न थाले भने सर्वसाधारणले पनि यसको उपयोग बढाउनुपर्ने हुन्छ । आफ्ना व्यक्तिगत सवारीको प्रयोग कम गर्ने र सार्वजनिक यातायात प्रयोग गरेर इन्धन जोगाउन सकिन्छ ।
७. कालोबजारी नियन्त्रण
राजधानीका केही ठाउँमा लिटरको २ सय रुपैयाँमा पेट्रोल बेचिएको भेटिएको छ । जुन मुल्यमा सतप्रतिशत बढी हो । विस्तारै खाद्यान्न र अन्य आवश्यक सामाग्रीमा पनि यसको प्रयोग बढ्नेछ । अनुगमन र आवश्यक परे सामान जफत गरेर भए पनि सरकारले वितरणको व्यवस्था गर्नुपर्छ । भूकम्पको बेला त कालोबजारी बढेको मुलुकमा यसपटक दाउ खोजेर बस्नेहरु धेरै छन् ।
राजधानीका केही ठाउँमा लिटरको २ सय रुपैयाँमा पेट्रोल बेचिएको भेटिएको छ । जुन मुल्यमा सतप्रतिशत बढी हो । विस्तारै खाद्यान्न र अन्य आवश्यक सामाग्रीमा पनि यसको प्रयोग बढ्नेछ । अनुगमन र आवश्यक परे सामान जफत गरेर भए पनि सरकारले वितरणको व्यवस्था गर्नुपर्छ । भूकम्पको बेला त कालोबजारी बढेको मुलुकमा यसपटक दाउ खोजेर बस्नेहरु धेरै छन् ।
८. ग्यास उपयोग घटाउने
खाना पकाउँदा वा अन्य अवस्थामा बन्द भाडो वा कुकरमा खाना पकाउन सकिन्छ । गिजर, हिटर र एसी चलाउँदा ग्यासको उपयोग कम गर्नुपर्छ । अत्यावश्यकीय उद्योग वा घरमा बाहेक अन्यन्त्रको प्रयोगका लागि ग्यास बितरण पनि बन्द गरिनुपर्छ ।
खाना पकाउँदा वा अन्य अवस्थामा बन्द भाडो वा कुकरमा खाना पकाउन सकिन्छ । गिजर, हिटर र एसी चलाउँदा ग्यासको उपयोग कम गर्नुपर्छ । अत्यावश्यकीय उद्योग वा घरमा बाहेक अन्यन्त्रको प्रयोगका लागि ग्यास बितरण पनि बन्द गरिनुपर्छ ।
